czwartek, 18 kwietnia 2019

Co to jest zabytek? Część 1- zabytki nieruchome

Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków. Na początku pragnę złożyć życzenia wszystkim, którym dobro zabytków leży na sercu. Niech nasza walka, choć czasami żmudna i bardzo nierówna, przynosi efekty, których tak wszyscy oczekujemy. Pamiętajcie, że dzięki naszej pracy, często bardzo niedocenianej, mało-płatnej i niewdzięcznej, możemy wszyscy podziwiać zabytki. To dzięki naszym staraniom, każdy może przejść się zabytkową aleją, poznać grubość średniowiecznych murów czy zostać wręcz powalonym na kolana przez sklepienie w katedrze. Życzę nam, abyśmy spotykali się ze zrozumieniem i szacunkiem do naszej pracy. Życzę nam współpracujących właścicieli zabytków oraz instytucji, organów administracji, które wreszcie pojmą, że zabytki to nasze wspólne dobro, o które wszyscy razem i każdy z osobna musimy dbać. Życzę nam pasji- niech w nas nie zgaśnie...
 Kochając swoją pracę małe sukcesy stają się wielkie
Tyle życzeń. Niestety nie zawsze jest kolorowo. W mojej pracy często spotykam się z pytaniem: "A co to ten zabytek właściwie?". I w takich momentach dostrzegam braki podstaw, które powinny być, moim zdaniem, przedstawiane już na początku edukacji. Czym bylibyśmy bez naszej przeszłości? Przecież to dzięki przeszłości mamy taką a nie inną teraźniejszość. Dlatego zapraszam Was na taki mini przewodnik czym są zabytki i jak je rozpoznać.


A więc zacznijmy od początku. Co to jest zabytek? To rzecz (narzędzia, obraz, monety, kości), obiekt (świątynia, zamek, drewniany dom) lub wytwór ludzki (utwór literacki).
Zgodnie z definicją, zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Zabytki możemy podzielić na:
-nieruchome– nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości;
-ruchome– rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych;
-archeologiczne– zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem.

Tyle definicje. Jak więc rozpoznać poszczególne zabytki? Myślę, że najwięcej wyjaśnią Wam zdjęcia. Naszą podróż podzielę na te trzy rodzaje zabytków, tak żeby było łatwiej zapamiętać. Zaczynamy!
Zabytki nieruchome:
a) Krajobrazy kulturowe- to taka mieszanka natury i pracy rąk ludzkich. To taka przestrzeń ukształtowana historycznie poprzez działalność człowieka. Ta przestrzeń zawiera elementy przyrodnicze i wytwory cywilizacji. Czyli po ludzku, krajobraz kulturowy to wynik przekształcania krajobrazu naturalnego. Przykładem może być winiarnia ze zdjęcia poniżej. 

b) Układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane to, zgodnie z art. 3 pkt. 12 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym sieci ulic lub sieci dróg. Przekładając na bardziej zrozumiały język, to przestrzeń w mieście lub we wsi, która jest zorganizowana, w której są tak rozmieszczone budynki lub zespoły budynków (np. ciąg kamienic), że pokazują nam pewien system, układ właśnie.
Układ urbanistyczny miasta Kielce
c) Dzieła architektury i budownictwa- tu chyba nie muszę zbyt dużo wyjaśniać. To budynki o szczególne pod kątem architektury. Dla każdego będzie to coś innego, ale mamy dla każdej epoki przyjęte pewne kanony i budynki, które w te ramy idealnie się wpisały. I to właśnie są dzieła architektury. 
Archiopactwo w Jędrzejowie
d) Dzieła budownictwa obronnego, to starożytne i średniowieczne grody, zamki i wieże, a także mury miejskie, twierdze bastionowe. Do budownictwa obronnego należy zaliczyć również dwory, folwarki i klasztory, które otoczone były murami. Większość badaczy zalicza do nich także fortyfikacje XX-wieczne.
Zamek w Chęcinach
Ruiny zamku w Mokrsku Górnym


e) Obiekty techniki, a zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe.
 Pozostałości po hucie w Samsonowie
Zespół neolitycznych kopalń w Krzemionkach Opatowskich
f) Cmentarze. Chyba każdy wie czym jest cmentarz. Zgodnie z definicją jest to instytucjonalnie ukształtowany wycinek przestrzeni, który ma programowo założone grzebalne przeznaczenie. Przestrzeń ta jest zorganizowana wedle pewnych dyrektyw. Są nimi reguły kulturowe, związane zarówno ze zrytualizowaniem form grzebania zmarłych, a także z istnieniem pewnej tradycji sposobu utrwalania pamięci o nich np w formie pomników, rodzajów nagrobków czy krzyży wyznaczających miejsce pochówku.
Cmentarz katolicki
Kirkut, czyli cmentarz żydowski
 Katakumby
g) Parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni np. skwery.
Główna aleja w Parku Miejskim im. Staszica w Kielcach
Kielecki Park Miejski
h) Miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji. Często w tych miejscach składane są kwiaty, odbywają się uroczystości.
 Pomnik tzw. "Ławeczka" Karskiego w Kielcach

 Podsuliszka. Pomnik upamiętniający męczeństwo mieszkańców wsi.

31 komentarzy:

  1. Niesamowite. Podziwiam Cię za to, że "wykopałaś" wszystkie te zdjęcia, żeby nam pokazać. W kilku miejscach byłam - zamek w Chęcinach robi niesamowite wrażenie. I siedziałam też na podobnej ławeczce, jak ta, którą pokazujesz - tylko na tamtej siedzi jakiś hrabia Maurycy :-). Myślę, że wycieczka po szklakiem zabytków może być dla dzieci równie ciekawa jak szlakiem parków rozrywki, które mogą się szybko znudzić ;-)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję za miłe słowa. Wiem, że najłatwiej zrozumieć, kiedy się coś widzi, dotyka, czuje. Zdjęcia robiłam dla Dzieci, na warsztaty, które prowadzę. Zawsze planujemy 45 minut, a wychodzi 3 godziny i Dzieciaki zapraszają na kolejną wizytę :)

      Usuń
  2. Super, że to wszystko tak ładnie opisałaś, na pewno wielu osobom to pomoże. Aby więcej takich tekstów.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zapraszam na część 2- zabytki ruchome i 3- zabytki archeologiczne. Ponadto są też wpisy o konkretnych zabytkach. Może znajdziesz coś dla siebie :)

      Usuń
  3. Oby zabytków było tylko więcej bo lubimy je odwiedzać

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. W takim układzie zapraszam do Świętokrzyskiego- ten teren Was zaczaruje!

      Usuń
  4. Im jestem starsza, tym bardziej zdaję sobie sprawę, jak wiele zabytków na polskiej ziemi mam jeszcze do dostrzeżenia. Bardzo ciekawią. :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zapraszam w Świętokrzyskie- czaruje niezwykle! :)

      Usuń
  5. Odpowiedzi
    1. Staram się przystępnie wyjaśnić tym, którzy nie wiedzą ;)

      Usuń
  6. Bardzo lubię zabytki, zwiedzanie. Teraz jest to trochę trudniejsze, bo Młody jest dość nieciepliwy. Ale parki, ruiny jak najbardziej jesteśmy w stanie oglądać. Bardzo ciekawy cykl, czekam na dalsze treści :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zapraszam bardzo serdecznie na kolejne części. Cieszę się, że artykuł przypadł Ci do gustu.

      Usuń
  7. Skarbnica wiedzy! Świetny wpis, podsunęła synowi.

    OdpowiedzUsuń
  8. Dawno nie mieliśmy okazji do typowego zwiedzania ale uwielbiam takie wycieczki, w których odkrywamy tyle pieknych miejsc, rzeczy, wspomnień..

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak się cieszę, że "zwiedzanie" jest częścią mojej pracy. Dostrzegam znacznie więcej niż przeciętny turysta.

      Usuń
  9. Widac ze kochasz to co robisz- wiedze masz ogromna na ten temat- bardzo fajnie czytało się ten wpis:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Monia Ty wiesz, że moja pasja stała się praca i praca jest moją pasją :) Zapraszam na kolejne wpisy o zabytkach :)

      Usuń
  10. Bardzo rzeczowy i ciekawy wpis, bardzo lubię zwiedzać różne zabytki i często uwzględniam je w swoim podróżach, tak żeby nie tylko wypoczywać, ale i zwiedzać.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zapraszam na kolejne wpisy dotyczące zabytków :)

      Usuń
  11. Fantastycznie to opisałaś. Można się sporo dowiedziec :)

    Emilia Wawrzonkowska

    OdpowiedzUsuń
  12. Ale cuda. Nic tylko jeździć i zwiedzać.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zdecydowanie. Polska jest taka piękna- warto ją poznawać!

      Usuń
  13. Lubię wycieczki, na których można podziwiać zabytki.

    OdpowiedzUsuń
  14. Dobrze mi się ten wpis czyta, a zdjęcia oglądam z uśmiechem na twarzy, bo całe lata w Kielcach mieszkałam, teraz dojeżdżam tam do pracy, a podkieleckie miejscowości schodziłam na rajdach i wycieczkach. Piękny rejon Polski i bogaty w starocie.

    OdpowiedzUsuń
  15. Ja nie lubię muzeum. Jakoś mnie nie zachwycają. Za to po zamkach bym mogła chodzić i wyobrażać sobie jak ludzie w tamtych czasach żyli. No i parki narodowe. Też bym mogła chodzić codziennie. Bardzo przydatny post ;)

    OdpowiedzUsuń
  16. Przyznam, że dotychczas najczęściej dostrzegałam zabytki-budowle, cmentarze itp. Nie zwracałam chyba aż ta uwagi na zabytki krajobrazu kulturowego - to znaczy na sam krajobraz tak, jednak bez świadomości, że to przecież też może być zabytek. :)

    OdpowiedzUsuń
  17. Piekne zdjęcia! Szkoda, że nie są w większym formacie bo widoki cuuuudowne !

    OdpowiedzUsuń
  18. Pierwszy raz czytam, słyszę, jak ktoś mówi w taki zaangażowany sposób o zabytkach. Zazwyczaj są odhaczane na liście rzeczy do zwiedzenia, a osobą taki jak ty, zależy na ich dobru każdego dnia. Życzę, aby wszystkie te życzenia z początku wpisu się spełniły ;)

    OdpowiedzUsuń
  19. Brawo, kawał dobrej roboty. Oby więcej ludzi z taką pasją i zaangażowaniem w to czym się zajmują.

    OdpowiedzUsuń