czwartek, 25 kwietnia 2019

Co to jest zabytek? Część 2- zabytki ruchome

Opowiedziałam Wam już o zabytkach ruchomych. Teraz pora na tzw. ruchomalia. I tu znów z pomocą przychodzi nam ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która w art. 3, pkt 1 i 3 określa, że zabytek „ruchomy”, to rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych, będących dziełem człowieka lub związanych z jego działalnością, stanowiących świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
 
Co bardzo ważne, w myśl art. 6, ust. 1, pkt 2 ww. ustawy, ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania.


Moje kolczyki, też mogą niebawem zostać uznane za zabytek ;)
Teraz postaram się Wam przybliżyć choć w części jak rozpoznać, czy macie do czynienia z zabytkiem ruchomym. Gotowi? Zaczynamy!
Zabytki ruchome to:
a) dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej
Jak myślicie, obraz czy rama jest zabytkiem ruchomym?
Pięknie zdobiony kielich liturgiczny
b) kolekcje stanowiące zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje
Kolekcja starych aparatów może zostać uznana za zabytek
Często kolekcje przechowywane są w specjalnych kasetach/ szufladach itp.
c) numizmaty oraz pamiątki historyczne, a zwłaszcza militaria, sztandary, pieczęcie, odznaki, medale i ordery
Medale i odznaczenia
Pieczęcie
d) wytwory techniki, a zwłaszcza urządzenia, środki transportu oraz maszyny i narzędzia świadczące o kulturze materialnej, charakterystyczne dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujące poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego,  
Wspaniała kolekcja pojazdów
 Maszyny szwalnicze
e) materiały biblioteczne 
Sami zobaczcie jak pięknie jest oprawiona ta księga
Starodruk
 Tak wygląda konserwacja zabytkowych woluminów
f) instrumenty muzyczne
g) wytwory sztuki ludowej i rękodzieło oraz inne obiekty etnograficzne
Pięknie zdobione motywami etnograficznymi naczynia
Figurki ukrzyżowanego Jezusa i świętych w ludowych przedstawieniach
h) przedmioty upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji 
Pamiątkowy medal Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Jędrzejowie

Do rejestru zabytków ruchomych wpisywane są także obiekty, które nie są wymieniane w ustawie:
1. mające wartość artystyczną detale architektoniczne czy dekoracje architektoniczne (polichromie, sztukaterie);
2. stale połączone z podłożem elementy wyposażenia wnętrz takie jak różnego rodzaju struktury ołtarzowe, epitafia, kominki, piece;
3. elementy tzw. małej architektury- kapliczki i krzyże przydrożne, rzeźby ogrodowe, wodotryski, nagrobki cmentarne.

wtorek, 23 kwietnia 2019

Nalewka z korzeni mniszka lekarskiego

Mniszek lekarski (mniszek pospolity) rośnie na łąkach i murawach, w uprawach, gdzie uznawane są za chwasty, w lasach, na trawnikach i nawet na chodnikach miejskich.  Wykorzystywane są jako rośliny jadalne, pastewne, miododajne i lecznicze.  Możecie się spotkać z wieloma zwyczajowymi nazwami mniszka. Najpopularniejsze (kolejność alfabetyczna) to: bole oczy, buława hetmańska, dętki, dmuchacz, dmuchawiec, dmuchawiec lekarski, gołębi groch, kniat, kuba-baba, lwi ząb, majicek, maślak, męska stałość, milch, mlecz, mlecz lekarski, mlecz polny, mlecz świński, mleczaj, mlecznica, mlecznik, mlicz, mlyc, mnich, mnisek, mnisza główka, moiczka, moik, môj, môjicki, mojiczek, pąpawa, plesz, pleszyki, podmuch, podróżnik mleczowaty, podróżnik pospolity, popia główka, psi mlecz, radiki, radynki, strzykowie, ślepota, śmirgiel, świni mlecz, świni mnich, świni pysk, wilczy ząb, wole oczy, wołowe oczy, zdmuchawnik, żabi kwiat. Z ciekawostek należy podkreślić, że nazwa "mlecz" jest myląca, a wręcz niewłaściwa, błędna, ponieważ istnieje odrębny rodzaj roślin o tej nazwie.
Mniszki lekarskie już kwitną
Nalewka:
50 g korzeni mniszka opłucz i wysusz. Posiekaj osuszone korzenie i zalej winem. Na 50 g korzonków odpowiednia będzie ilość 750 ml alkoholu. Odstaw nalew na dwa tygodnie w zacienione miejsce. Po tym czasie możesz stosować nalewkę jako doraźne lekarstwo na bóle reumatyczne i problemy z wątrobą.
 Niebawem nasze łąki będą mniszkowe 😉

Ciekawostki o mniszku lekarskim:
- prowadzi się badania mające udowodnić, że ekstrakt z korzeni mniszka jest pomocny w procesie zabijania komórek białaczkowych;
- korzenie mniszka lekarskiego zawierają inulinę (to naturalny prebiotyk), substancje o działaniu przeciwzapalnym i przeciwwirusowym;
- sterole roślinne znajdujące się w korzeniu mniszka pospolitego pozytywnie oddziałują na organizm człowieka pomagając m.in. obniżyć szkodliwy cholesterol we krwi;
- korzenie mniszka najlepiej zbierać jesienią i trzeba to zrobić bardzo ostrożnie, aby go nie uszkodzić. Delikatnie wydobyty korzeń należy umyć, osuszyć, obciąć nadziemne części i ususzyć;
- w ziołolecznictwie wykorzystuje się nie tylko korzenie dmuchawca, ale również liście, a czasami i kwiaty;
- z mniszka możesz zrobić smaczną sałatkę i tzw. miód mniszkowy.
Mniszek lekarski na zdrowie! 😉

czwartek, 18 kwietnia 2019

Co to jest zabytek? Część 1- zabytki nieruchome

Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków. Na początku pragnę złożyć życzenia wszystkim, którym dobro zabytków leży na sercu. Niech nasza walka, choć czasami żmudna i bardzo nierówna, przynosi efekty, których tak wszyscy oczekujemy. Pamiętajcie, że dzięki naszej pracy, często bardzo niedocenianej, mało-płatnej i niewdzięcznej, możemy wszyscy podziwiać zabytki. To dzięki naszym staraniom, każdy może przejść się zabytkową aleją, poznać grubość średniowiecznych murów czy zostać wręcz powalonym na kolana przez sklepienie w katedrze. Życzę nam, abyśmy spotykali się ze zrozumieniem i szacunkiem do naszej pracy. Życzę nam współpracujących właścicieli zabytków oraz instytucji, organów administracji, które wreszcie pojmą, że zabytki to nasze wspólne dobro, o które wszyscy razem i każdy z osobna musimy dbać. Życzę nam pasji- niech w nas nie zgaśnie...
 Kochając swoją pracę małe sukcesy stają się wielkie
Tyle życzeń. Niestety nie zawsze jest kolorowo. W mojej pracy często spotykam się z pytaniem: "A co to ten zabytek właściwie?". I w takich momentach dostrzegam braki podstaw, które powinny być, moim zdaniem, przedstawiane już na początku edukacji. Czym bylibyśmy bez naszej przeszłości? Przecież to dzięki przeszłości mamy taką a nie inną teraźniejszość. Dlatego zapraszam Was na taki mini przewodnik czym są zabytki i jak je rozpoznać.


A więc zacznijmy od początku. Co to jest zabytek? To rzecz (narzędzia, obraz, monety, kości), obiekt (świątynia, zamek, drewniany dom) lub wytwór ludzki (utwór literacki).
Zgodnie z definicją, zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Zabytki możemy podzielić na:
-nieruchome– nieruchomość, jej część lub zespół nieruchomości;
-ruchome– rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych;
-archeologiczne– zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem.

Tyle definicje. Jak więc rozpoznać poszczególne zabytki? Myślę, że najwięcej wyjaśnią Wam zdjęcia. Naszą podróż podzielę na te trzy rodzaje zabytków, tak żeby było łatwiej zapamiętać. Zaczynamy!
Zabytki nieruchome:
a) Krajobrazy kulturowe- to taka mieszanka natury i pracy rąk ludzkich. To taka przestrzeń ukształtowana historycznie poprzez działalność człowieka. Ta przestrzeń zawiera elementy przyrodnicze i wytwory cywilizacji. Czyli po ludzku, krajobraz kulturowy to wynik przekształcania krajobrazu naturalnego. Przykładem może być winiarnia ze zdjęcia poniżej. 

b) Układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane to, zgodnie z art. 3 pkt. 12 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym sieci ulic lub sieci dróg. Przekładając na bardziej zrozumiały język, to przestrzeń w mieście lub we wsi, która jest zorganizowana, w której są tak rozmieszczone budynki lub zespoły budynków (np. ciąg kamienic), że pokazują nam pewien system, układ właśnie.
Układ urbanistyczny miasta Kielce
c) Dzieła architektury i budownictwa- tu chyba nie muszę zbyt dużo wyjaśniać. To budynki o szczególne pod kątem architektury. Dla każdego będzie to coś innego, ale mamy dla każdej epoki przyjęte pewne kanony i budynki, które w te ramy idealnie się wpisały. I to właśnie są dzieła architektury. 
Archiopactwo w Jędrzejowie
d) Dzieła budownictwa obronnego, to starożytne i średniowieczne grody, zamki i wieże, a także mury miejskie, twierdze bastionowe. Do budownictwa obronnego należy zaliczyć również dwory, folwarki i klasztory, które otoczone były murami. Większość badaczy zalicza do nich także fortyfikacje XX-wieczne.
Zamek w Chęcinach
Ruiny zamku w Mokrsku Górnym


e) Obiekty techniki, a zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe.
 Pozostałości po hucie w Samsonowie
Zespół neolitycznych kopalń w Krzemionkach Opatowskich
f) Cmentarze. Chyba każdy wie czym jest cmentarz. Zgodnie z definicją jest to instytucjonalnie ukształtowany wycinek przestrzeni, który ma programowo założone grzebalne przeznaczenie. Przestrzeń ta jest zorganizowana wedle pewnych dyrektyw. Są nimi reguły kulturowe, związane zarówno ze zrytualizowaniem form grzebania zmarłych, a także z istnieniem pewnej tradycji sposobu utrwalania pamięci o nich np w formie pomników, rodzajów nagrobków czy krzyży wyznaczających miejsce pochówku.
Cmentarz katolicki
Kirkut, czyli cmentarz żydowski
 Katakumby
g) Parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni np. skwery.
Główna aleja w Parku Miejskim im. Staszica w Kielcach
Kielecki Park Miejski
h) Miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji. Często w tych miejscach składane są kwiaty, odbywają się uroczystości.
 Pomnik tzw. "Ławeczka" Karskiego w Kielcach

 Podsuliszka. Pomnik upamiętniający męczeństwo mieszkańców wsi.

sobota, 13 kwietnia 2019

Cynamonówka

Cynamon to bardzo popularna przyprawa kuchenna. Otrzymuje się ją z wysuszonej kory cynamonowca. W sklepach znajdziecie cynamon w dwóch postaciach- proszku lub w niewielkich, zwiniętych w rulonik kawałkach, tzw. laskach. Ma kolor brązowy, jakby rdzawy. Dzięki zawartemu w nim olejkowi cynamonowemu ma charakterystyczny słodkawo-korzenny, lekko piekący smak i silny aromat. Cynamon znany jest od czasów starożytnych- już w Starożytnym Egipcie stosowano go w procesie mumifikacji. Jeśli chodzi o źródła pisane, wzmianki o cynamonie znajdziecie w Piśmie świętym, w dziełach Herodota, lekarzy arabsko-muzułmańskich i autorów epoki klasycznej. Najczęściej mamy do czynienia z dwoma (z ok 250!) rodzajami- cejlońskim lub kasja tzw. wonnym. Różnice są znaczne, od wyglądu, przez smak, po właściwości. Niewprawionemu konsumentowi z łatwością można wcisnąć gorszy cynamon kasja. 
Laski cynamonu znano już w starożytności
Nalewka z cynamonu
Składniki:
- 2 laski cynamonu
- 15 goździków
- gałka muszkatołowa (najlepiej cała, do starcia na świeżo)
- mięta pieprzowa świeża
- alkohol (wódka lub spirytus)

Do przygotowania tej nalewki niezbędny będzie moździerz. Rozcieramy w nim cynamon i goździki. Do mieszanki ścieramy szczyptę gałki muszkatołowej. Jeśli nie masz całej, możesz wykorzystać gotową, sproszkowaną. Siekamy kilka listków mięty i dodajemy do roztartych specjałów. Aby przesypać do butelki i nie denerwować się zbytnio, polecam najpierw wysypać zawartość moździerza na kartkę papieru. Z jednej strony lekko ją zginamy lub skręcamy, tworząc lejek i nic nam się nie rozsypie. Kiedy mieszanka jest w butelce, zalewamy ją alkoholem. Polecam wódkę, bo spirytus może być dla większości zbyt mocny. Dobrze zakręć butelkę i odstaw na 15 dni. Każdego dnia potrząśnij nalewem. Po czasie odstawienia przecedź i przelej nalewkę. Pamiętaj, że warto w tym przypadku wybrać ciemne szkło. Ja tylko na chwilę przelałam swoją do jasnego szkła, żeby pokazać Wam kolor jaki uzyskaliśmy w nalewce "leżakującej 7 miesięcy.

Nalewkę możecie stosować na poprawę trawienia, pijąc kieliszeczek. Jeśli boli Was gardło lub macie kaszel możecie z niej zrobić płukankę. Wystarczy do szklanki wody dodać kieliszek cynamonówki i mieszanką płukać gardło. Cynamonówka łagodzi kaszel i chrypkę. Jako wiecznie cierpiąca na chrypkę właśnie, zdecydowanie polecam!

Z ciekawostek o cynamonie:
- jest doskonałym źródłem manganu, żelaza, wapnia i błonnika;
- kora cynamonu posiada właściwości bakteriobójcze i przeciwzapalne, ogranicza wzrost i rozmnażanie grzybów z rodzaju drożdżaków, jak np. popularnego Candida;
- olejek cynamonowy zwiększa wydzielanie soku żołądkowego;
- cynamon zapobiega nadkwasocie i działa przeciwbiegunkowo;
- zmniejsza objawy napięcia przedmiesiączkowego, np. zwiększony w tym czasie apetyt.

Cynamon na zdrowie! 😉